İstanbul Gelişim Üniversitesi (İGÜ) Güzel Sanatlar Fakültesi (GSF) İç Mimarlık ve Çevre Tasarımı Bölümü Arş. Gör. Gökçe Uzgören’in “Semt Pazarlarının Kentsel Yaşamda Sosyallik Temelli Kamusallığın Geliştirilmesindeki Rolü” başlıklı makalesi Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Dergisi Tasarım + Kuram’ın Mart 2021 sayısında yayımlandı.

Makale, Arş. Gör. Gökçe Uzgören’in Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Şehircilik Doktora Programı’nda 2019-2020 Eğitim-Öğretim Yılı Güz Yarıyılı’nda Doç. Dr. Ebru Firidin Özgür’ün yürütücülüğünde sürdürülen “Kentsel Yaşamda Kamusallığın Boyutları” dersi için gerçekleştirdiği saha araştırmasına dayanıyor.

Çağdaş kapitalist sistemde alternatif bir alışveriş mekânı olarak geleneksel semt pazarlarının kentsel yaşamda sosyallik temelli kamusallığı geliştirme açısından taşıdığı potansiyelleri araştırmayı hedefleyen çalışmada Arş. Gör. Gökçe Uzgören, çalışma alanı olarak belirlediği semt pazarında gözlem ve yarı yapılandırılmış anket tekniğine başvurduğunu ve tümevarımcı bir yaklaşım benimsediğini belirtiyor ve ekliyor:

“Geleneksel semt pazarları, kentsel yaşamın gündelik pratikleri içerisinde ihmâl edilen kamusal mekânlar ve bu mekânların sosyallik temelli kamusallık bağlamında taşıdığı potansiyeller literatürde çok fazla irdelenmiyor. Oysa bu mekânlar İstanbulluların kentsel gündelik yaşamında sosyalleşme açısından önemli bir yere sahip. Bu nedenle İstanbul’da çok uzun yıllardır varlığını sürdüren semt pazarları gibi özgün mekânsal örüntülerin kent ve mekân çalışmalarına dâhil edilmesinin önemli olduğunu düşünüyorum.” 

Makale özetinden:

“….İstanbul'un Eyüp ilçesinde bulunan geleneksel bir semt pazarında yürütülen saha araştırmasına dayanan çalışmada nitel araştırma yöntemi kullanılmıştır. Çalışma bulguları ağırlıklı olarak sahada günün farklı saatlerinde yapılan gözlemlere ve pazar alanını ziyaretçileri ile yapılan yarı yapılandırılmış anket çalışmasına dayanmaktadır. Çalışmada geleneksel semt pazarlarının, özellikle aleniyet ve rastlantısallık temelinde “toplumsal kapsayıcılık ve çeşitlilik”, “farklı iletişim biçimleri”, “mekânsal geçicilik, devamlılık ve esneklik”, “alternatif alışveriş” ve “özgünlük ve toplumsal anlam” olmak üzere birbiriyle ilişkili ve birbirinin varlığını gerektiren 5 temel başlık altında incelenebilecek çeşitli potansiyeller taşıdığı tespit edilmiştir. Ayrıca pazar yerlerinin yalnızca “tüketim” ile özdeşleştirilerek kentsel yaşamdaki kamusallığı zedelediğine ilişkin hâkim literatüre karşın geleneksel semt pazarlarında ortaya çıkan tüketim/alışveriş biçiminin, çağdaş kapitalist sistemdekinden farklılık arz eden niteliklerinin bulunduğu ulaşılan sonuçlardan bir diğeridir. Sonuç olarak çalışmada, geleneksel semt pazarlarının sosyallik temelli kamusallık ile bağlantısı, burada ortaya çıkan farklı sosyallik biçimleri ile ilişkilendirilmektedir. Ayrıca, kamusallık ve pazar yerleri üzerine yapılacak bilimsel çalışmalarda farklı coğrafyalarda, farklı tarihsel kesitlerde ve farklı toplumlarda ortaya çıkıp şekillenen pazarların her birinin kendi özgünlükleriyle ele alınması ve kamusal mekân potansiyellerinin bu çerçevede tartışılması gerektiği düşünülmektedir.”

Makalenin tam metnine ulaşmak için tıklayınız.