Yapay tatlandırıcılar; genelde kalori içermedikleri ve şekerden daha fazla tatlılık sağladıkları için şekere alternatif olarak kullanılmaktadır. Çoğunlukla diyet ürünlerde kullanılan yapay tatlandırıcılar sakız, meşrubat, diş macunu gibi birçok üründe de kullanılmaktadır. Fakat yapay tatlandırıcıların uzun süreli ve fazla kullanımı sağlık açısından riskler taşımaktadır. Yapay tatlandırıcılar arasında en çok kullanılanı “Aspartam”dır.
Aspartam Nedir?
Aspartam; Aspartik asit ile fenil alaninden oluşan dipeptidin metil esteridir. Sukrozdan yaklaşık 200 kat daha tatlı olduğundan çok az miktarı yeterli olabilmektedir. Ayrıca glisemik indeksi sıfırdır. Gram başına 4 kkal verir. 1996 yılında kullanımına dair şüpheler olsa bile gıda ve içeceklerde tatlandırıcı olarak kullanılmasına onay verilmiştir. Aspartam yıllarca güvenilir kabul edilmesine rağmen yapılan çalışmalar sonucunda kanser, tip 2 diyabet ve nörolojik hasarlara yol açabileceği bildirilmiştir. Bunun yanında baş ağrısı ve depresyon şiddetinin artması gibi durumlarla da ilişkili olabileceği belirtilmiştir. Bu sebeple bilinçli kullanılması gerekmektedir.
2023 Temmuz ayında Uluslararası Kanser Araştırmaları Ajansı (IARC) Aspartam’ı “insanlar için muhtemel kanserojen” sınıfına dâhil etti.
Uluslararası Kanser Araştırmaları Ajansı’nın bir madde için dört farklı sınıflandırma seviyesi bulunmaktadır. Bunlar;
-
Kanserojen,
-
Büyük ihtimalle kanserojen,
-
Muhtemelen kanserojen ve
-
Sınıflandırılamaz, şeklindedir.
Bu seviyelerin belirlenmesi, bir maddenin ne kadar tehlikeli olduğundan çok kanıtların ne kadar güçlü olduğuna dayanmaktadır.
Peki neden “Muhtemel”?
Çünkü Aspartam ile kanser arasındaki ilişki hakkında sınırlı kanıt bulunmaktadır. Aspartam yıllardır kapsamlı şekilde araştırılmaktadır. Hatta Fransa’da 100000 yetişkinin dahil olduğu bir çalışmada aspartam dahil olmak üzere daha fazla düzeyde yapay tatlandırıcı tüketen kişilerin kanser riskinin daha yüksek olduğu belirlenmiştir.
Kaynaklar
1. US Food and Drug Administration. Food additives permitted for direct addition to food for human consumption; aspartame. Fed Reg, 1984;49(36):
6672–6682.
2. Ashok I, Sheeladevi R, Wankhar D. Effect of long- term aspartame (artificial sweetener) on anxiety, locomotor activity and emotionality behaviour in Wistar albino rats. Biomedicine & Preventive Nutrition, 2014;4(1): 39–43.
3. Fagherazzi G, Vilier A, Saes Sartorelli D, et al. Consumption of artificially and sugar-sweetened beverages and incident type 2 diyabetes. The American Journal of Clinical Nutrition, 2013;97: 517–523.
4.https://www.ntv.com.tr/galeri/saglik/dsoden-aspartam-karari-muhtemelen-kanserojen-madde-aspartam-nedir-aspartam-hangi-urunlerde var,pY9XcQff1UGczt3JiAeryA/hM6VRJAKekKv3-I40pK6lA
5. https://www.ntv.com.tr/galeri/saglik/dso-kanserojen-madde-ilan-edecek-aspartam-nedir-aspartam-hangi-urunlerde-var,pKbXct3tMEWlqucZu1FYZg/FjDMMbjPb0eAPZ7BZl2KbQ
6. https://tr.euronews.com/next/2023/07/15/olasi-kanserojen-olarak-kabul-edilen-aspartam-nedir-hangi-urunler-bu-tatlandiriciyi-iceriy
7. https://evrimagaci.org/aspartam-nedir-dunyanin-en-yaygin-tatlandiricisi-kansere-neden-oluyor-mu-15051
