İstanbul Gelişim Üniversitesi (İGÜ) Güzel Sanatlar Fakültesi (GSF) İç Mimarlık ve Çevre Tasarımı Bölümü Arş. Gör. Merve Karadaban, 26 Eylül 2021 tarihinde, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Şehir ve Bölge Planlama Bölümü tarafından organize edilen II. Mekânsal Çalışmalar Sempozyumu’nda Doç. Dr. Dilek Erbey moderatörlüğünde gerçekleştirilen “Kentsel Dönüşüm” oturumunda “Delikli Bir Kent Olarak İstanbul’a Bakmak: Kentin Müphem Alanlarına Dair Bir Araştırma” başlıklı sözlü bildiri sunumu gerçekleştirmiştir.
Bildiri, Arş. Gör. Merve Karadaban’ın İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Mimari Tasarım Yüksek Lisans Programı’nda Doç. Dr. Fatma Erkök’ün yürütücülüğünü yaptığı “Delikli Bir Kent Olarak İstanbul’a Bakmak: Kentin Müphem Alanlarına Dair Bir Araştırma” başlıklı yüksek lisans tezi kapsamında yapmış olduğu kuramsal analizlere ve saha çalışmasına dayanmaktadır. Arş. Gör. Merve Karadaban, çalışması ile ilgili düşüncelerini şu şekilde paylaştı:
“Gerçekleştirilen oturumda ‘kentsel dönüşüm’ün genel olarak kent yaşamındaki toplumsal etkilerine, ‘kentsel dönüşüm’ aracılığında yaratılan sosyal, ekonomik ve mekânsal ayrışmalara odaklanıldı. Ben de bildirimde, dönüşümün kentteki “çözülme, çürüme, terk edilme, sahipsizleşme, işlevsizleşme boşalma” durumlarına kavramlar üzerinden eleştirel yanıtlar vermeye çalıştım. Bu gerekçelerin kent içerisinde yarattıkları paradoks, yani kentin kendisine bir çelişki durumu olarak varlığının değerlendirilmesi büyük bir önem arz etmektedir. Bu önem kentin ekonomik, politik, sosyal ilişkilerindeki çatışmaların mekânsal ürünleri olmalarından kaynaklanmaktadır. Terk edilmiş fabrikalar, gazhaneler, su depoları, limanlar, antrepolar, şantiyeler, köprüler, tüneller, okullar, hastaneler, askeri bölgeler vs. yakın geçmişin bugüne taşınan kalıntıları ‘tanıdık’ ile ‘garip’ arasındaki durumları ile “karşı- mekân” ya da “öteki mekân” (Foucault, 2016; Barron, 2014) olarak ele alınabilmektedir. Bahsedilen alanlar bir anlamda kentsel mekânların tersine çevrilmiş hâllerini oluşturmaktadır. Kent sürekli olarak bazı mekânsal ve davranışsal kodları önümüze sunmaktadır: hız, kontrol, düzen, program, faaliyet... Kent, insanları da bu kodlar ve daha fazlası ile düzenlemekte, yerleştirmekte ve onları da kodlamaktadır. Buna karşın işlevsizleşmiş, terk edilmiş, boşalmış ve boş kalmış alanlar belirsizliğin, tekinsizliğin, muğlaklığın, sahipsizliğin kol gezdiği yerler ve yerleşik dünyanın karşıtlığı olarak betimlenebilmektedir. Bu alanlar insan-mekân birlikteliği içerisinde ‘yer’ edinememiş ya da ‘yer’ edinmeyi bırakmış mekânlar sayılabilmektedir. Bu alanların eski ile gelecek arasında geçici olarak askıya alınmış hâli, düzenden kopmuşluğu, ekonomik güçlerden ayrışması ile oluşan bu ‘yersizlik’ durumu aynı zamanda bir “özgürlük alanı” hatta “göçebe coğrafya” (Cupers, 2005) olarak da görülebilmektedir. Mimarlar ve sanatçı kolektifi olan Stalker (1996), bu alanları “yapılı şehrin negatifi, sınırları ya da çatlakları” olarak tarif etmektedir. Bu anlamda kent ile çelişkinin sembolü olan bu karşı mekânlar karşıtlıkları ile kentin algılanmasını kolaylaştıran yerler hâline gelmektedir.”
Arş. Gör. Merve Karadaban Karadaban’ı tebrik eder, başarılarının devamını dileriz.
Kaynaklar
-
Barron, P. (2014). Introduction: At the edge of the pale. İçinde P. Barron ve M. Mariani (Ed.), Terrain Vague: Interstices at the Edge of the Pale, (ss. 1-23). New York: Routledge.
-
Cupers, K. (2005). Towards a nomadic geography: Rethinking space and identity for the potentials of progressive politics in the contemporary city. International Journal of Urban and Regional Research, 29(4), 729-739. https://doi.org/10.1111/j.1468- 2427.2005.00619.x
-
Foucault, M. (2016). Özne ve iktidar (3. baskı). (O. Akınhay ve I. Ergüden, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
-
Karadaban, M. (2021). Delikli Bir Kent Olarak İstanbul’a Bakmak: Kentin Müphem Alanlarına Dair Bir Araştırma. II.Ulusal Mekansal Çalışmalar Sempozyumu, 26 Eylül 2021, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi.
-
Stalker. (1996). Manifesto. 24 Ağustos 2021 tarihinde https://digilander.libero.it/stalkerlab/tarkowsky/manifesto/manifesting.htm adresinden alındı.
